9 belangrijke technologische ontwikkelingen voor juristen

Mauritz Kop deelt 9 technologische ontwikkelingen die de maatschappij definitief en over de gehele breedte zullen veranderen – en die daarom ook voor de jurist belangrijk zijn.

1. Kunstmatige intelligentie en blockchain kunnen elkaar aanvullen en versterken

Artificial intelligence (AI) kan blockchain effectiever maken op het gebied van energieconsumptie, schaalbaarheid, data tracking en fraude detectie. De evolutie van hardware door gebruik van neuromorphic chip-architectuur en brain-inspired cognitive computing heeft een gunstig effect op de ontwikkeling van emerging technologies zoals kunstmatige intelligentie en daarmee ook op blockchain. Door betere hardware – of dit nu op basis is van siliconen of niet – kunnen computers straks net zo goed functioneren als een menselijk brein en op den duur zelfs beter.

Blockchain kan op zijn beurt nuttig zijn bij de analyse van de output van kunstmatige intelligentie. Denk aan het openen van de AI Black Box (transparantie) en het verklaren van beslissingen en voorspellingen (uitlegbaarheid).

2. Deep learning meets smart contracts

Het Matrix AI Network is een spannend initiatief dat kunstmatige intelligentie, blockchain en open source-elementen combineert. Dit platform ondersteunt deep learning en smart contract-functionaliteit, vanuit een onorthodoxe invalshoek. Matrix AI Network biedt zelfs een natural language smart contract creator aan waarmee iedereen in z’n eigen taal slimme contracten kan opstellen, zonder ingewikkelde code.

3. Quantum computing

Quantum computing ontleent zijn constituerende elementen aan de kwantummechanica, waaronder superpositie en verstrengeling. De rekenkracht van de processoren van kwantumcomputers drukt men uit in superconducting qubitsKwantumcomputers doen hun berekeningen – net als biocomputers – op basis van parallel computing en niet op basis van het klassieke binaire, seriële computersysteem. Een qubit kan een 0 zijn, een 1 of beide.

4. Regulering van verantwoordelijkheid

De snelle opkomst van deze disruptieve technologieën vraagt om regulering van verantwoordelijkheid, om juridische context en om een samenhangend, rechtstatelijk regelgevingskader. Dit geldt voor het bestuursrecht, privaatrecht, auteursrecht, privacyrecht en mededingingsrecht.

5. Aansprakelijkheid voor handelen of nalaten van AI

Lang niet alle juridische kwesties over technologische ontwikkelingen zijn uitgekristalliseerd. Wie draagt er bijvoorbeeld verantwoordelijkheid bij aansprakelijkheid van AI? Wie dient verantwoording af te leggen voor de beslissingen die autonome AI agents maken? En hoe moet deze verantwoordingsplicht er in de praktijk gaan uitzien?

6. Bescherming door industrieel eigendomsrecht en auteursrecht

Het is ook nog niet duidelijk of een door een AI gegenereerd werk, idee, algoritme, computerchip of data-interface kan worden beschermd door een industrieel of intellectueel eigendomsrecht (zoals een patent, chipsrecht, sui generis databankenrecht, bedrijfsgeheim, naburig recht of auteursrecht). Onderdelen van deep learning– en AI-programmatuur komen – in het huidige wettelijke systeem – wel voor intellectueel eigendomsrechtelijke bescherming in aanmerking. Bescherming werkt het best wanneer men een combinatie van IE-rechten hanteert.

7. Toestemming krijgen voor trainingsdata

Mogelijk is er een licentie nodig om een AI trainingsdata te mogen voeren. Zeker wanneer dit gebeurt met een commercieel oogmerk. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij muziek, afbeeldingen en video. Op muziekwerken, foto’s, audio en videobestanden rusten meestal actieve intellectuele eigendomsrechten, waaronder auteursrechten en naburige rechten. Op gegevensverzamelingen zoals gedigitaliseerde bibliotheken kunnen databankenrechten rusten. Ook dan is er toestemming nodig voor rechtmatig gebruik.

8. Mededingingsrecht

Een handjevol techgiganten hebben bijna alle beschikbare trainingsdata in handen. Het is de vraag of dit strookt met de regels van het mededingingsrecht. Mogelijk stellen deze regels dat de data niet gemonopoliseerd mogen worden en dat de gegevens gedeeltelijk aan concurrerende bedrijven en onderzoeksinstituten beschikbaar moeten worden gesteld. Het is van belang dat overheden en start-ups ook toegang krijgen tot waardevolle dataketens. Een oplossing daarvoor zou een vrijwillig ‘data donorcodicil’ kunnen zijn waarmee burgers de sensor data van hun edge device kunnen afstaan. Een andere oplossing is een Europeesrechtelijke verplichting tot data sharing.

9. Grondrechten en fundamentele waarden

Kunstmatige intelligentie is ongrijpbaar en heeft een transformatieve kracht. Daarom is het van belang om in de discussie over de toepassing en implementatie van AI-systemen ook de waarborging van fundamentele vrijheidsrechten en gelijkheidsrechten mee te nemen. Denk aan grondrechten zoals privacy en het verbod op discriminatie. In Brussel is men in dit kader bezig met een AI made in Europe-initiatief: een kwaliteitsstempel dat aangeeft dat AI aan juridische en ethische randvoorwaarden voldoet.

Zo mogelijk krijgen deze waarborgen en garanties een plaats in het design van slimme machines, algoritmes en distributed ledger technology. Het is een belangenafweging tussen ruimte voor innovatie en ethisch verantwoorde afspraken over de randvoorwaarden waaraan inzet van AI moet voldoen. Een praktische tool van Nederlandse bodem die ontwerpers en gebruikers van kunstmatige intelligentie bewust maakt van deze afweging, is het AI Impact Assessment.

De hierboven genoemde uitvindingen vormen de bouwstenen voor een compleet nieuwe technologische generatie. Tech savvy juristen dienen zich daarop voor te bereiden.

Mauritz Kop is jurist, postdoc docent en componist. Daarnaast is hij directeur van MusicaJuridica BV en partner bij Artificiële Intelligentie & Recht.

Houd me op de hoogte

Blijf op de hoogte en ontvang informatiemails over nieuwe cursussen en inspirerende columns & kennisclips op uw vakgebied.

Aanmelden